Bilim Mi Kurguyu, Kurgu Mu Bilimi İtekliyor? - METAVERSE
Greek prefix “μετά”, “meta” meaning "after" or "beyond”, “more comprehensive" or "transcending”
the stem “verse,” a backformation from the word “universe”
Belli bir döneme kadar, bilimkurgu literatüründe ve dijital ortamda yazılan zaman ötesi, zaman gerisi ya da ilerisi hikayelerde, diyalogların ve olayların geçtiği mekânların estetik kalitesi ve entelektüel inandırıcılığı, pek de ilk sıralarda yer almıyordu. Yapay zekâ algoritmalarının, programlar, filtreler, post-production kütüphaneleri ve hızlandırılmış sahneler yardımıyla meydana getirdiği tek boyutlu ama 4 boyutlu gibi hissedilen bu dünya, mesleği mekân üretmek olan profesyonellere dahi oldukça inandırıcı gelir. Peki, yaşadığımız gerçek dünyanın sınırlayıcı koşulları, bu çok boyutlu dünya içerisinde ortadan kaldırılabilir mi? Yoksa sadece kendi fanları tarafından takdir edilen ve geçici bir döneme referans veren bir “fantezi dünyası” olarak kalmaya mahkûm mudur? Facebook firmasının kısa süre önce ismini Meta olarak değiştirmesi, Metaverse’ün sosyal medya ve insan ilişkilerini nasıl etkileyeceği konusundaki tartışmaları ateşledi. Birçok VR ve AR tabanlı platform (Second Life, iTechArt, Oculus VR, HTC, Unity, Magic Leap) aktif finansal varlıklarını ve yüksek teknoloji araçlarını Metaverse dünyasına oryante ederek, bu platformdan ne şekilde kâr edebilecekleri konusunda yarışa girdi.
Tüm bu olağanüstü gelişmeler yaşanırken aslında Metaverse fikri ve ismi halihazırda öyküler, filmler ve oyunlar aracılığıyla literatürün önemli bir parçası haline gelmişti. Jules Verne'in “Ay’a Seyahat” ve “Denizler Altında Yirmi Bin Fersah” kitaplarını hatırlayalım. Ünlü Fransız yazar Jules Verne, bu bilimkurgu kitaplarını zamanının ötesinde, yaklaşık 200 yıl önce yazmıştı. Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk, yine aynı adlı romanından yola çıkarak tamamen kurgusal öykü ve hatıralardan oluşan Masumiyet Müzesi’ni açtı ve edebiyatın kurgusal tarafının manifestosunu geleceğin hayali ile resmetti. Ya da yazar Neal Stephenson’ın, internetin sanal gerçeklik tabanlı bir halefini öngören 1992 bilimkurgu romanı “Snow Crash”te “metaverse” terimini kullanması! Romanda insanların dijital avatarlar aracılığıyla sanal dünyayı keşfettiği, birbirleriyle etkileşime girdikleri ve ortak bir sanal evrene bağlandığı 21. yüzyıl tasvir ediliyor. William Gibson'ın çığır açan ödüllü kitabı Neuromancer’ın (1984) fütüristik vizyonu ve kurgusu ile şu an ki sanal dünyadan pekte farklı olduğu söylenemez. Ardından, insanların yapay zekanın yarattığı bir sanal gerçeklikte yaşadığı, dijital dünyanın temsili filmler ve diziler geliyor. Wachowski Kardeşlerin 1999 yapımı Matrix ve Steven Spielberg’ün Ernest Cline'nin aynı isimli romanından uyarlanan 2018 yapımı Ready Player One filmleri ve serileri! Ya da LOST, Black Mirror dizileri… Hepsi bizleri Metaverse evreninin merak uyandıran dünyasına bir yolculuğa çıkartıyor. Sonrasında MMORPG, MUD1, NSFNET, Runescape ile başlayıp Fortnite, Roblox, World of Warcraft, Second Life gibi birden çok kullanıcısı olan multiplayer oyunlarla gelişen online platformlar. Mitoloji, felsefe, mimari, sanat, matematik ve literatür gibi farklı arayüzlerin katalizörlüğünde evirildiğine inandığımız – Metaverse – “geleneksel bilgisayarların yanı sıra, sanal ve artırılmış gerçeklik cihazları aracılığıyla çevrimiçi 3 boyutlu sanal ortamları destekleyen, internetin varsayımsal bir yinelemesi; dijital birçok platform ve aracın birleşerek oluşturduğu bir evren”…Blockchain teknolojisi ile gelen kriptografik olarak zincirlenen güvenli veri sistemleri ve Web 3.0 ekosisteminde merkezsizleşmiş, dijitalleşen finans, üretim ve tedarik zincirleri...Dijitalleşen mimarinin IoT, VR, AR, XR, addittive manufacturing, parametricism gibi code-generated arayüzler kullanılarak paylaşımlı platformlar haline gelmesi… Sanatın NFT art galerilere dönüşümü ve bu sanat eserlerinin cryptocurrency gibi dijital para sistemleri ile ticareti…Dijital ve sosyal medyanın, sanatın, mimarinin, eğlence sektörünün, davranışların, ilişkilerin, bazen cm² bazen de m² cinsinden “ethical a carefree” şeklinde zemin bulması…Sorumuz insan yaşamı devam ettiği sürece hep var olacak görünüyor. Acaba bilim mi kurguyu, kurgu mu bilimi itekliyor?
Read article called Metaverse Evreninde Mimarlık by Baran Gülsün, Milliyet Mimarlık, Mart 2022, Sayı 15
Read internet article called “Pop Culture and the Metavers” by Jon Radoff, Building the Metaverse, June 2021
